Rabu, 16 Februari 2011

PANGANTUSION ULAON TARUHON JUAL (ulaon di paranak)

Somalna ninna najolo naung dihuta ni paranak do boruna ala naung mangalua manang mangembalhon gajut. . Dibahen paranak ma ulaon adatna jala ro ma uduran ni parboru dohot sude Sisolhotna tu huta ni Paranak mamboan sipirni tondi dohot dengke dibagas jual. Mardalan ma sisongon i tu angka na mangalua dohot na mangembalhon gajut.


Molo tar dao do huta ni Parboru tu huta ni Paranak, paradeon ni Paranak ma Jabu parbornginan di nasida. Molo adong do Jabu ni Dongan Sabutuha ni Parboru di huta i, tarjumolo doi dihubungi Parboru asa adong inganan haborhatan nasida di huta i.

Ia adat pamuli boru Taruhon Jual manang didok doi RAMBU PINUDUN, namarlapatan doi sude: inganan, sipanganon, dohot sude haporluan ni pesta unjuk i gabe tanggung jawab ni paranak. Ia parboru holan mamboan Dengke Simudur-udur dohot Ulos Herbang sipasahaton tu Paranak. Paranak ma paradehon sude natupa di ulaon i jala di nasida ma tanda hasuhuton (ima ihur-ihur).

On do sasintongna molo taruhon jual . Paranak patupahon sude haporluan ni pesta unjuk, jala sude nabinoan ni Suhut Parboru dohot uduranna termasuk Boras si Pir ni Tondi , dengke siuk sian hula-hula dohot horong ni tulangna,di pasahat ma tu paranak alai anggo dengke si pasahaton ni Suhut Parboru di pasimpan ma jolo di inganan na denggan paima tingki laho pasahathon.

Di mata ni ulaon i, manogotna pintor di taruhon paranak do sipanganon marlompan juhut ima nadigoari Sibuha-buhai manang hata nuaeng daun pogu tu inganan parbornginan ni parboru. Dialap manang ditaruhon jual, sipatupaon ni paranak do sibuhabuhai, alai molo naung hea muli do boru na marunjuk i, ndang sipatupaon be sibuhabuhai, ai tung na maiturun pe boru i, gabe sirang nunga naung dijalo huta ihur-ihur siboaboai. Molo adong pe na masa ditingki saonari on na so patupa sibuhabuhai ala na so haru diantusi be lapatan ni ulaon UNJUK.

Manganhon sibuhabuhai pe ndada sipanganon tulbu i, holan hasuhuton do dohot tutur na solhot dohot dongan sahuta, manganhon i. Nuaeng on molo so di alapi manang marpaima suhut laho manganhon indahan sibuhabuhai gabe sarita bolon ma i tu hasuhoton. Ima na umbahen gabe lam masursur adat i.

Sibuhabuhai dibagasan jual do i marlapikhon ampang. na marlapatan do i tu hata SUHI NI AMPANG NA OPAT, alana ampang i do sanggul (partanda) ni siulaon.

Molo sibolang tutup ni jual nunga di patuduhon tutup ni jual i lomuk ma na gabe parjuhut, molo ragi hotang tutup ni jual ima patuduhon sisemet imbulu (lombu) parjuhut, pinunsaan manang ragi idup ima patuduhon sitingko tanduk parjuhut, jala iboto ni pangoli manang boru tubu do sihunti ampang (jual).

Dung sun mangan, martangiang ma sian parboru, tangiang laho borhat tu Gareja jala rap udur ma Paranak dohot Parboru mangundurhon Pangoli dohot Oroan (penganten)..

Di Jabotabek on ala ndang tar dao be hutanta jadi ndag pola marborngin parboru di hutani paranak, alai sipata sian dos niroha mardomu tu angka partingkian sibuha-buhai di aula manang di alaman ni gareja ma di patupa (martenda).
PELAKSANAAN NI ULAON UNJUK DUNG MULAK SIAN GAREJA:

  1. Suhut Paranak rap dohot Penganten nunga masuk nasida tu inganan parpestaan.
  2. Suhut Parboru dohot sude horong nasida ndang masuk dope tu inganan parpestaan jala diruar ni gedungi dope nasida paima ro panggora ni Protokol ni Paranak.
  3. Sude ulaon Protokol diulahon Paranak: manggora naginokkonna asa masuk.
  4. Dung sude simpan parhundul ni Hasuhuton Paranak dohot angka naniontang nasida, parjolo ma Paranak manggora : Hula-Hula, Tulang, Tulang Rorobot, Bona Tulang, Bona ni Ari, Hula-Hula na-Marhaha-maranggi dohot Hula-Hula ni Anak Manjae masuk tu bagas jala jaloon ni Suhut Paranak ma sude Hula-Hulai dohot tortor.
  5. Dung masuk sude horong Hula-Hula ni Paranak, mangarade ma nasida na sapanganan dohot namarsabutuha, laho manjangkon haroro ni Suhut Parboru dohot sude rombonganna.
  6. Nunga mangarade Suhut Parboru: manghunti tandok nabolon, dohot Dengke Simudur-udur laho sipasahaton nasida tu Suhut Paranak.
  7. Protokol Paranak : Dihamu nahuparsangapi hami Raja ni Hula-hulanami Rajai ………songoni nang dihamu nahuparsangapi hami horong ni Hula-Hula dohot Tulang ni Raja ni Hula-Hulanami dohot Amanta Raja dohot Inanta Soripada uduran ni Raja ni Hula-Hulanami:Rajanami, nunga mangarade hami manjanghon haroromuna tubagasan gedung on, masuk ma hamu Rajanami. Dijolo ma Hasuhuton Bolon manghunti Tandok nabolon, Suhut Paidua, Dengke Simudur-udur, rombongan ni Parboru, jala dipudi nasida ihut ma Horong ni Hula-Hula dohot Tulang ni Parboru, masiboan tandokna be dohot Dengke Siuk. Jadi sahali masuk do sude Parboru dohot hula-hulana dohot sude horong ni tulangna. Dang suman molo di alaman ni paranak, parboru manjou/manggora hula-hulana asa masuk tu alaman ni paranak. (ai na rap do hula-hulana dohot horong ni tulangna mangudurhon pahutahon ibeberena tu huta ni paranak).  Ondo sada na patuduhon ulaon di Alap Jual manang di Taruhon Jual. Jadi sian parmasuk tu gedung nunga diboto natorop ise bolahan amak.

Hape nuaeng on namasa ta ida di Jabotabek on di Pesta Adat Pamuli Boru Taruhon Jual gabe songon ulaon Alap Jual do. Di gedung adong hak ni Parboru manggora Hula-Hulana asa masuk tu Gedung jala Suhut Parboru muse namanjalo sude nabinoan ni Hula-Hulana (nang pe sipata adong do muse napasahathon tu paranak / holan majalo do nasida).

  1. Dinamasuk rombongan ni Parboru, manghuling ma ogung (nuaeng on musik ni si bontar mata i nama), manortor ma sude Horong ni Suhut Paranak laho manjanghon haroro ni rombongan ni Hula-Hulana i.
  2. Sude si Pir ni Tondi dohot Dengke nabinoan ni rombongan ni Parboru, sahat jaloon ni Parank do i, (alai anggo Dengke Simudur-udur laho sipasahaton ni Suhut Parboru tu Suhut Paranak, dipasoding ma jolo paima tingki pasahathon).
  3. Protokol Paranak : Horas ma dihamu Raja ni Hula-Hulanami, nunga huparade hami hundulan di hamu Rajanami di sabola siamunnami, hundul ma hamu Rajanami.
  4. Parbagi ni parjambaran. Ala di alaman ni Paranak do Ulaon Unjuk, gabe Paranak do mambagi parjambaran tu Parboru, jala ulak ni tandok ni Parboru dipasahat ma Ihur-Ihur ni Tudu-tuduni Sipanganoni. Sidapot Solup ma anggo Parboru. (Tong do on sesuai kesepakatan tingki marhusip nagogo)
  5. Parbagi ni parjambaran juhut di Parboru di sesuaihon ma tu kondisi ni na nijalona.

CARA NI ULAON TARUHON JUAL NAPINARROHAHON MASA DI JAKARTA:

  1. Parjolo ma digora asa masuk Penganten dohot Suhut Paranak songoni nang uduranna, jala didongani Suhut Sihabolonan Parboru.
  2. Dung sahat Penganten tu Podium, mulak ma muse Suhut Sihabolonan Parboru mandapothon uduranna tu ruar Gedung, paima ro panggora ni Paranak.
  3. Digora Protokol ni Paranak ma asa masuk Suhut Parboru dohot uduranna. Sude tata cara dohot hatana songon panggora natarsurat diginjang i.
  4. Protokol Paranak : manggora asa masuk Hula-Hula dohot Tulang.
  5. Dung masuk sude Hula-Hula dohot Tulang ni Paranak dipasahat ma acara tu Protokol ni Parboru.
  6. Protokol Parboru : manggora asa masuk horong Hula-Hula dohot Tulang. Siala dos ni tahi ni Paranak dohot Parboru, sude nabinoan ni Hula-Hula ni Parboru, Parboru do manjalo, alai dung laho sidung ulaon i, dibagi Parboru ma si Pir ni Tondi nabinoan ni Hula-Hulanai tu Paranak.
  7. Ala di Alaman ni Paranak do Ulaon Unjuk, gabe Paranak do mambagi Parjambaran tu Parboru, somal jala Ulak ni tandok ni Parboru dipasahat ma Ihur-Ihur ni Tudu-tuduni Sipanganoni. Sidapot Solup ma anggo Parboru.
  8. Parbagi ni Parjambaran Juhut di Parboru disesuaihon ma tu kondisi ni nanijalona. Boi ma dibagihon gabe parjambaran sian ihur-ihur i.

Pertanyaannya : Beha do pandapotmuna angka dongan: taulahon ma torus sisongoni manang taihuthon ma songon dia aslina ?

Referensi dan Daftar Pustaka :
  1. Partungkoan Tano Batak http://tanobatak.wordpress.com
  2. Simanjuntak Sitolu Sada Ina : http://simanjuntak.or.id
  3. St. DP Hutagalung (Op ni Salomo) http://purbatondangmargana.blogspot.com
  4. Jambar Hata, T.M Sihombing, CV Tulus Jaya
  5. Dalihan Natolu Nilai Budaya Suku Batak, Drs. DJ Gultom Rajamarpodang, CV Armada –Medan
  6. Literatur lain dan angka panuturion ni angka natua-tua.

(https://sitorusdori.wordpress.com/2009/06/04/pangantusion-ulaon-taruhon-jual-ulaon-di-paranak/)

Tidak ada komentar: