Jumat, 07 Oktober 2011

Pangantusion Ulaon di ALAP JUAL

Ragam Ni Ulaon Pangolihon Anak/Pahutahon (pamuli) Boru


Maralaman ulaon di jolo ni parboru alai paranak do paradehon parjuhutna, di parboru ma tanda hasuhuton (ima ihur-ihur) ala nasida bolahan amak, parboru do manjangkon sude sipir ni tondi na ro. Di manogot nai andorang so borhat tu gareja ro ma suhut paranak tu bagas ni parboru mamboan sipanganon (namargoar) jala didok ma gaor ni i ulaon Marsibuha-buhai.

Mamboan jual ma mulak paranak jala diborhati dohot sian si pir ni tondi na ro. Di parboru ma lobi ni boras na ro songon singkat ni indahan pinaradena. Didok natuatua, tarsongon i do hasomalan ni adat najolo jala sumangap do ninna boru molo alap jual. Hea do hubege sada ina marbada dohot tungga ni dolina, didok; “tangkas do boruadi da dialap jual sian huta ni damang”, ninna.

Tar songon on ma pardalan ni ulaon Alap Jual.

Dung sahat di ari nabinuhul ni Paranak dohot Parboru di ari Pamasu-masuon Parbagason di Bagas Gareja songonon ma pardalan ni ulaon:

A. SIBUHABUHAI

PARANAK.
Sogot manogoti di parnangkok ni mata ni ari, borhat ma rombongan ni Paranak dohot Pangoli sian hutana laho mandapothon Parboru dihuta ni Parboru.
Siboanon ni Paranak ima Namargoar (Pinahan Lobu) ndang pola balga i, dibagasan Ampang doi dibahen, jala biasana mangisi Ampang i, Boru ni Suhut Paranak. On ma na digoari si Hunti Ampang jala sijalo Ulos si Hunti Ampang ma nasida.
Diboan Pangoli ma Bunga Tangan laos disi ma dipasada Bunga sipasahaton ni Boru Muli tu Anak Pangoli.
Dung sahat dihuta/dialaman ni Parboru i, dijolo ma Ampang i jala ihutma Pangoli dipudina, dungi Suhut Paranak diihuthon angka dongan sauduran
PARBORU.
Nunga mangarade parboru, dibagas dohot sude angka dngan tubuna dohot angka boruna. Sipatupaon nasida pe manjalo paranak ima dengke simudur-udur nunga diparade hian, songoni nang boras sipir ni tondi di bagas pinggan.

Andorang so ro dope paranak di upa nasida ma jolo boruna naneng pamulioni, jala namboruna mandongani i di kamar penganten huhut mangalehon angka poda.

Pelaksanaan ni Ulaon na Mar-Sibuhabuhai:
Manggora ma sahalak sian Parboru manggokkon Rombongan ni Paranak asa masuk nasida tubagas, jala hira-hira manang napiga langkanai sian pintu masuk migor ma ditaburhon sahalak ina sian parboru boras si pir ni tondi tu rombongan ni paranak 3 X huhut di dok Horas, Horas, Horas tong 3X songon panaburhon ni boras i.
Dijalo Boru Muli ma Anak Pangoli dipintu. Dilehon Pangoli ma bunga tangan i tu Boru Muli jala di semathon Boru Muli ma Bunga (kembang semat)  di jas ni Pangoli (nunga adong hian ingananna). Masuk ma Pangoli dohot Boru Muli dohot angka pandongani tu ruangan terpisah /kamar paima borhat tu Gareja.

Ia ampang nabinoan ni paranak dipeakhon ma jolo ditonga-tonga ni punguan i, jala dung sidung masijalangan, jongjong ma parboru dohot paranak masiadop-adopan.Di sigati parboru ma ampang na marisi  tudu-tudu ni sipanganon dohot sitonggi-tonggi, jala di pasahat ma tu parboruon nasida asa dipature, dungi di persilahkan ma paranak hundul. (Laos di pature boruni paranak ma tudutudu ni sipanganon i/di susun diatas talam(baki).

Parboru : Beha Raja ni Boru, mamereng tu tingki hita asa tapungka ma nian ulaonta
Paranak : Nauli Rajanami; huhut digora boruna asa diparade (di boan) tudu-tudu ni sipanganon i.

PARANAK:

Pasahat tudu-tudu ni sipanganon. Di hamu Rajanami, Hula-Hulanami, parjolo ma hita mandok mauliate tu Amanta Debata Pardenggan Basai ala asi dohot holong ni rohaNa dapot di hita nuaeng ari nauli ari nadenggan on di sangkap ni rohanta laho mangudurhon anakhonta tu jolo ni Debata di Bagas JoroNai asa laho manjalo pasu-pasu parbagason.
Siala ni sangkaptai Rajanami, dison ro do hami tu adopanmu Hula-Hulanami pasahathon tudu-tudu ni sipanganon Sibuha-buhai dohot pangidoannami tuadopan ni Debata Pardenggan Basai asa mambuhai parhorason panggabean ma on Rajanami dihita saluhutna tarlobi di anakhonta nanaeng mamungka parbagason sadarion. Tung songon on dope naboi tarpatupa hami Rajanami, las ma rohamuna manjalo. Botima.
Catatan : Dung pe dipasahat hula-hula Dengke simudur-uduri asa marsijalangan

PARBORU
Di hita napunguon Amanta Raja dohot Inanta Soripada Suhut Parboru: dison nunga tajalo tudu-tudu ni sipanganon sibuha-buhai sian Pamoruonta, ba tung dijolo ni Hasuhuton Bolon pe nuaeng tudu-tudu ni sipanganon on naung rap manjalo mahita disi. Botima da.
Huhut migor ro ma Boru ni Parboru mamboan Dengke sipasahaton nasida tu Paranak.

PARBORU Pasahat Dengke:
Di hamu Raja ni Borunami, nunga di pasahat hamu tu hami Hula-Hulamu tudu-tudu ni sipanganon sibuha-buhai, dison hupasahat hami ma tu hamu Dengke simudur-udur, Dengke sitio, Dengke Sahat, dohot pangidoan tu Tuhanta Pardenggan Basai asa mudur-udur ma antong parhorason panggabeani di hita tujoloanon, Tio ma nang parngoluonta dohot pancamotani, sai sahat ma angka nasininta ni rohanta tarlobi di anakhonta nanaeng manjalo pasu-pasu parbagason on. Songoni ma jolo hatanami.

Dungi udutan ma laho marsipanganon.
Martangiang sian Paranak. Dung Amen laos didok hata ni sipanganon.

Sitiktik marsigompa golang-golang pangarahutna

Otik so sadia na boi hupatupa hami parboruonmuna sai godangma pinasuna, marjomuk ma hita.
Dung sidung marsipanganon: dijou parboru ma penganten asa rap pungu martangiang laho borhat tu Gareja. Martangiang laho borhat: sian Parboru. Borhat tu Gareja, parjolo ma penganten haruar sian bagas, baru ma udur angka suhut- paraboru dohot paranak (kedua orang tua) diuduti naasing.

B. DI GAREJA:

Dung sidung Ulaon Pamasu-masuon di Gareja : mandok hata ma sian Paranak dohot Parboru:
mandok mauliate laos manggokkon na ro i, asa rap udur tu bagas parpestaan.

C. DI INGANAN PARPESTAAN

1. ULAON NI PROTOKOL

Dung sahat sude Rombongan: (Penganten, Suhut Paranak, Suhut Parboru) tu Bagas Parpestaan, migor ma mangarade parjongjongna be di Pintu Masuk tu Gedung i, asa tipak sude masuk molo dung ro gora sian Protokol.

Protokol Parboru: Dihamu Pamoruonnami, huparade hami di hamu inganan di sabola hambirang molo masuk hita tu bagasan gedungon, songoni ma boa-boanami tu hamu

Protokol Paranak: Mauliate ma Rajanami; laos ditariashon ma:
songoni ma dihita na mar-Dongan Tubu, Boru, Bere, Dongan Sahuta, Aleale, nunga dipasahat Hulahulanta di hita inganan: disabola hambirang dung masuk tu gedung on, masuk ma hita tabuat be ma ingananta..

Protokol Parboru: Dihamu Borunami; ida hamu ma jolo manang naung sude sahat Suhut Sihabolonan nadua dohot Penganten. Molo dung sahat nasida paboa hamuma……(dialusi Boru: dibahen Jari Jempol paboa naung siap)

Protokol:

   1. Di Amanta Raja dohot Inanta Soripada naung masuk tubagasan Gedung on, ala naeng masuk  ma rombongan ni Penganten, songon namanomu-nomu nasida, mangido hami gomos di haradeonmu asa rap jongjong ma hita.
   2. Di hamu parmusiknami, asa mangarade ma hamu mambahen musik panomunomuon.
   3. Di hamu rombongan ni Penganten: Masuk ma hamu
   4. Manungkun Boru nabertugas manang naung lengkap Hula-Hula dohot Tulang (Ok)
   5. Di jou ma Suhut Sihabolonan laho manjalo haroro ni Hulahula dohot Tulang
   6. Boru sijalo Siuk dohot si Pir ni Tondi nabinoan ni Hula-Hula, mangarade hian.
   7. Di hamu nahuparsangapi hami Raja ni Hula-Hula dohot Tulangnami: (didok Marga ni angka Hula-Hula dohot Tulang alai unang lupa mandok hata Raja i (…….margana)) sahali manjanghon ma hami di haroromuna, dijolo ma Hula-Hulanami Tulang ni Boru Muli ihut ma Tulang …… Hula-Hula namarhaha maranggi, Hiula-hula ni Anak Manjae dst..
   8. Musik : manjanghon hula-hula dohot Tulang.
   9. Manjalo haroro ni Hula-Hula: Dijolo Suhut Sihabolonan, Paidua, dst. sambil mundur sahat dijolo ni podium. migor ma jongjong suhut dibarisan parsiamun mangadophon hulahula dihambirangna ma angka suhut martinodohon mangihuthon tingkatanna be
      Siap ma Boru manjalo dengke dohot sipir ni tondi nabinoan ni hulahula

      Protokol Parboru : Horas ma di hamu sude Hula-Hulanami, nunga huparade hami inganan di hamu disabola siamunnami, hundul ma hamu Rajanami. (Borunami: Patuduhon hamu inganan/hundulan ni sude hulahulanta)

Protokol Parboru : Didok tu Protokol Paranak  Amangboru ala naung masuk do sude hulahulanami, hupasahat hami ma tu hamu acara on.

Protokol Paranak : Mauliate ma Rajanami;
(tata cara ni Paranak manggora huhut manjalo hulahula nasida dos do songon tata cara ni Parboru; alai parjongjong ni Suhut Paranak dihambirang ma asa ditingki na namanjalang hulahulai denggan ma mardalan mandapothon inganan di nasida naung pinarade ni Paranak.

2. MAMUNGKA ULAON UNJUK :

Protokol Parboru : Manungkun Paranak asa mamungka ulaon
Protokol Paranak : Manggora Suhut Sihabolonan laho pasahat tudu-tudu ni sipanganon
Protokol Parboru : Manggora Suhut Sihabolonan + Dongan Tubu manjalo tudu-tudu ni sipanganon.

3. PASAHAT TUDU-TUDU NI SIPANGANON

Hata ni Paranak : Dihamu Raja ni Hulahulanami, parjolo ma hami mandok mauliate tu Tuhanta Pardenggan Basai namangalehon ari nauli ari las ni roha on di hita ima naung manjalo pasu-pasu parbagason anakhonta sadarion di bagas joro ni Tuhanta i; dison ro do hami tuadopanmu Hula-hulanami, pasahathon tudu-tudu ni sipanganon tu hamu, tudutudu ni sipanganon di las ni rohanta sadarion, jala hatana Rajanami dohononnami ma:
Godang sibutong-butong, otik sipir ni tondi, tung songon on dope naboi hupatupa hami sipanganon on Rajanami sai pamurnas ma on tu daging saudara tu bohi, horas ma hamu Hula-hulanami namanjalo horas ma nang hami Borumu napatupahon. Botima .
(ndang pola jolo masijalangan)

4. PASAHAT DENGKE SIMUDUR-UDUR

Hata ni Parboru : Di hamu Raja ni Borunami: Nunga dipasahat hamu tu hami tudutudu ni sipanganon di ulaonta on, dison ro do hami pasahathon tu hamu Dengke Simudurudur, Dengke sitio, dengke sahat, dohot tangiangnami mangido tu Tuhanta Parasirohai, asa mudurudur ma antong parhorason panggabeani jaloonmu tujoloanon, dengke sitio ma on: sai tio ma nang angka hangoluan dohot pansamotani jala dengke sahat ma on sai sahat ma sude angka nasininta ni rohanta lehonon ni Tuhanta hombar tu lomo ni rohaNa. Las ma rohamu manjalo, botima. (baru ma masijalangan)

Protokol Parboru: Dihita namardongan tubu, Boru, Bere, dongan sahuta, aleale tarlobi ma dihamu Raja ni Hulahulanami, dison nunga dipasahat Pamoruonta Tudu-tudu ni Sipanganon tu hita, molo tung di jolo ni hasuhuton pe hasahatanna naung rap manjalo ma hita disi. Botima

Protokol Paranak : Songoni ma dihita namardongan tubu, Boru, Bere, dongan sahuta, aleale dison nunga dipasahat Hula-hulanta Dengke Simudurudur, Dengke sitio, dengke sahat tu hita, molo tung di jolo ni hasuhuton pe hasahatanna naung rap manjalo ma hita disi. Botima.
Protokol Parboru : Amang boru: asa tapungka marsipanganon, ala hamu do napatupa sipanganon on laos hamu ma namamboanhon tangiang mangan tu adopan ni Tuhanta

Protokol Paranak : Nauli Rajanami. Martangiang ma hita – Amen – didok ma hata sidumaduma mangan :di hamu hulahulanami dohot disude Amanta raja dohot Inanta soripada, sude hita napunguon, hata ni sipanganon dohononnami ma: sitiktik marsigompa golang-golang pangaruhutna, tung songoni pe sipanganoni natarpatupa hami, sai godang ma pinasuna, marjomuk ma hita.

Protokol Paranak : Rajanami, Hulahulanami naeng ro ma hami pasahathon sulangsulang natabo tu hamu rade ma hamu manjalo , jala hata ni sulangsulang Rajanami laos sian on ma dohononanmi: husulangi hami ma hamu Rajanami dohot sulangsulang natabo on, sulang-sulang pangidoan di hagabean di tubu ni Anak tubu ni Boru ala naung hualap hami Borumu gabe Parumaennami, las ma rohamu manjalo, botima.

Parjolo do tu ina pangintubu pasahaton sulang-sulang ipe asa tu ama parsinuan, nang pe mangolu ompunga, ima apala ompung ni namuli. Hot do ingkon parjolo ina pangintubu manang ina panoroni pei dohot ama pangintubu agia pe ama pangkampi simatua doli i. Ndang jadi ngap-ngap roha ni (ina) pangintubu manjalo parjolo sulang-sulang i, nunga adat naung sinaktihon ni sijolo-jolo tubu i na gabe tungko siingoton jala tuhe sigaton sahat tu pagian ni ari.
Manulang suhut parboru sian dongan tubu paranak ma i, alai boi doi sian boruna. Dipillit do jolma na raja. Na maniop pinggan inganan ni sulang-sulang pe, dipillit jolma na hormat asa marhantus (khidmad) siulaon, ai bona ni siulaon do i, jala manghirim sahala hatuaon di anak dohot boru do i.  Di na marunjuk rap disulang do parboru dohot paranak, alai sian boru ni paranak ma dipillit gabe panulang tu paranak. Hot do boru na raja jala na hormat dipillit, ai so adong inganan ni jolma sijekjek di ulaon Batak.

Note: napasahat sulang-sulang natabo ingkon sian dongan sapanganon (sisolhot ni suhut paranak), jala sa boi-boi na unang ma nian sian boru na laho pasahat sulang-sulang  tu hula-hula i (pangitubu/parsinuan ni parumaen).

5. MARBAGI TUDU-TUDU NI SIPANGANON: PARJAMBARAN JUHUT

Protokol Parboru : Amangboru, ta uduti ma ulaon ta na mangan dope loas di torushon mangan,mardomu tu tingki manghatai ma hita:
Nunga dipasahat hamu tu hami tudutudu ni sipanganon on, namanungkun ma hami Amangboru taringot tu tudutudu ni sipanganon naung pinasahatmuna on., beha ma hatana taringot tu son.

Protokol Paranak: Horas ma jala gabe Rajanami; taringot tu tudutudu ni sipanganon naung
hupasahat hami tu hamu, ba songon dia ma pangatur ni Rajai. Sidapot solup ma hami, botima

Note: didok protokol paranak sidapot solup ma hami alana paranak do na ro tu huta ni parboru.

Protokol Parboru : Andorang so di seat raut parjolo ma di seat hata; Ala dison do huida hami Hula-Hulamu – haha parhundulnami, songoni nang dongan tubumu- berenami, dohot borumu- ibeberenami, dison pasahatonnami ma Parjambaran Taripar tu nasida : (dijahahon ma sesuai tu naung di sepakati tingki ulaon marhusip nagogo), hamu ma namangatur parjambarani tu nasida.
Note: mengenai parjambaran ingkon hataan jala hasil kesepakatanta do on tingki  marhusip na gogo.
Protokol Paranak:. Songon naung hudok hami i do Rajanami, sidapot solup ma hami, songon dia ma na dipasahat hamu tu hami las ma rohanami manjalo. .Mauliate ma
Dung dipasahat Parboru Jambar Taripar tu Paranak mangido tingki ma Paranak.

Protokol Paranak : Rajanami, mangido hami tu hamu, asa hupangke hami jolo tingkion laho mangido tumpak pangurupion sian angka namanghaholongi hami, beha Rajanami

Protokol Parboru :. Nauli Amangboru, ulahon hamu ma

Protokol Paranak: manjou  PAMARAI asa mandok hata patujolo ni na mangido pangurupion, tar songonon ma hata si dohonon ni pamarai:
Di hamu dongan tubu nami, dongan sahuta, aleale, lumobi ma dihamu borunami dohot berenami, napangolihon Anak do hita sadarion: songon nidok ni umpama: sisolisoli uhum siadapari gogo, nunga rade hami di son laho manjalo tumpak, panungkolionmu di pangolion ni anakta on, ro ma hamu godang godang ma pasahat hamu.
Songoni ma di hamu nang horong ni “Tulangnami” songon nidok ni umpama ma dohonon nami: Dangka do dupang, Amak do rere, Amang do Tulang, Anak do ia Bere. Molo tung naeng manumpahi hamu Rajanami di napangolihon Anak Beremuna on, las ma rohanami manjalo. Mauliate ma parjolo. (langsung dipangido Musik)

Catatan: Ingkon PAMARAI do sijalo tumpak (namanggora) alana PAMARAI ima Suhut Paranak, na manjalo Tumpak sian angka Sisolhotna, molo tumpak ringgit di pamasuk ma i tu Puro, molo tumpak dorbia dipamasuk ma tu Lobu. Ibana do melapor tu Suhut Sihabolonan taringot tu jumlah ni Ringgit dohot Dorbia sian Tumpak ni angka Sisolhot.

Jadi laos PAMARAI do annon na mangalehon kesempatan tu parumaen laho sahali manjomput amplop tu nasida, dungi pasahathon ni pamarai ma tumpak i tu inanta hasuhuton.

Ditingki namanjalo tumpak Paranak, sambil lalu mardalan ma parbagi ni Parjambaran Juhut.

Protokol Parboru : Dihita namardongan tubu, Borunami, ro ma hamu tu son asa rap hita paturehon parjambaran on. (dos ma tahinta parjolo ma tapasahat jambar ni Hulahulanta) – dialusi dongan: tubu : (denggan ma i tutu)
Catatan: napasahathon jambar juhut tu Horong Hula-Hula naeng ma sian dongan tubu.

Jot-jot ni parrohahon di ulaon sai holan boru do diandalhon. Hape sasintongna ianggo napasahat jambar ingkon namardongan tubu do.

6. PARBAGI NI PARJAMBARAN JUHUT


Protokol Parboru:
Jambar ni hula-hulanami : Parsanggulan Parsiamun ma jambarmu Rajanami
Jambar ni Tulangnami : Somba-Somba ma jambarmu Rajanami
Jambar ni Bona Tulang, Bona ni Ari, Tulang rorobot, Hulahula namarhaha maranggi sahat tu hulahula ni anak manjae : sude ma sombasomba napinonggolan.
– Soit na bolon di : hahadolinami
– Soit na bolon di : anggidolinami:
– Osang Parsiamun : jambar ni Boru dohot Berenami
– Soit : di Punguan
– Soit : jambar ni pariban Dongan Sahuta Ale-ale.
- Jambar di Tulang ni Hela.
- Pangula ni Huria.
Sian Ihur-Ihur: dipasahat ma jambar ni na sa-Tulang: ima Dongan Sabutuha:
Na sapanganan : suhut marhaha-maranggi na sapanganan, Ihur-Ihur na tinggal : jambar ni Suhut Sihabolonan

Note: ihur-ihur di parboru ala nasida do bolahan amak, ai sasintongna ise nadapot ihur-ihur ido suhut na bolahan amak.

Suang songoni ma nang pambagian ni parjambaron di paranak

Protokol Paranak:
Jambar ni hula-hulanami : Parsanggulan Parhambirang jambarmu Rajanami
Jambar ni Tulangnami : Somba-Somba ma jambarmu Rajanami
Jambar ni Bona Tulang, Bona ni Ari, Tulang rorobot, Hulahula namarhaha maranggi sahat tu hulahula ni anak manjae : sude ma sombasomba napinonggolan (naung somba-somba goar ni i)
– Soit na bolon di : hahadolinami
– Soit na bolon di : anggidolinami:
– Osang Parhambaring : jambar ni Boru dohot Berenami
– Soit : di Punguan (molo tung so soit pe dialap hata ma naung soit ma i)
– Soit : jambar ni pariban Dongan Sahuta Ale-ale.

Ulaon na mangihut nunga dos songon na somal, ima marhata sinamot dan seterusnya.

Catatan: nasomal di Jabotabek on marhata sinamot laos di mata ni ulaon ido. Molo aslina di hitaan, ulaon tersendiri do i.

Referensi dan Daftar Pustaka :

   1. Partungkoan Tano Batak http://tanobatak.wordpress.com
   2. Simanjuntak Sitolu Sada Ina : http://simanjuntak.or.id
   3. St. DP Hutagalung (Op ni Salomo) http://purbatondangmargana.blogspot.com
   4. Jambar Hata, T.M Sihombing, CV Tulus Jaya
   5. Dalihan Natolu Nilai Budaya Suku Batak, Drs. DJ Gultom Rajamarpodang, CV Armada –Medan
   6. Literatur lain dan angka panuturion ni angka natua-tua.

Tidak ada komentar: